🌳 فصل اول زیست شناسی دهم ( گفتار سوم)
🖍 سلول از ۳ بخش اصلی تشکیل شده است :
۱) غشا ۲) سیتوپلاسم ۳) هسته
🌲 غشا : پرده ی نرمی است که در اطراف سلول قرار دارد.
🖍 نقش غشا :
۱) کنترل ورود و خروج مواد
۲) شناسایی محیط اطراف و سلول های مجاور به کمک گیرنده هایی که در سطح خود دارد.
📕نکته : غشا دارای خاصیت نفوذپذیری انتخابی است . یعنی به انتخاب خود به بعضی از مواد اجازه عبور می دهد. ( مانند آب ، چربی ، اکسیژن ؛ کربن دی اکسید و …..) و به بعضی مواد اجازه عبور نمی دهد . ( مانند مواد درشت مولکول مانند پروتئین)
🖍 هر غشا دارای ۲ لایه ی فسفولیپیدی است .
📕 فسفولیپید نوعی لیپید است که شامل : ۲ اسید چرب + ۱ گلیسرول + ۱ فسفات می باشد .
🖍 سر فسفو لیپید ( شامل فسفات و گلیسرول) آبدوست و قطبی و دم های ان ( اسیدچرب) آب گریز و غیر قطبی هستند .
📕 فسفولیپید نوعی لیپید است که شامل : ۲ اسید چرب + ۱ گلیسرول + ۱ فسفات می باشد .
🖍 سر فسفو لیپید ( شامل فسفات و گلیسرول) آبدوست و قطبی و دم های ان ( اسیدچرب) آب گریز و غیر قطبی هستند .
🌲نکات مربوط به غشا
🖍 فراوانترین ماده ی الی غشا فسفولیپید است .
🖍 فراوانترین ماده ی معدنی غشا فسفات است .
🖍 بزرگترین ماده ی آلی غشا پروتئین است.
🖍 گیرنده های غشا فقط در سطح لایه ی بیرونی غشا قراردارند.
🖍 پروتئین کناری و کلسترول در هر دو لایه ی غشا وجود دارند .
🖍 در غشا یاخته های جانوری ۲ نوع لیپید ( کلسترول و فسفولیپید) قرار دارند .
🖌 در غشای یاخته های گیاهی کلسترول وجود ندارد.
🖍 از پروتئین های کناری غشا ماده ای عبور نمی کند .
🖍 بین دولایه ی غشا چیزی دیده نمی شود .
🖍 پروتئین های سراسری غشا هم با بخش آبدوست و هم با بخش آب گریز هر دولایه ی غشا در تماس می باشند .
🖌 غشا به نام های : غشای پلاسمایی ، غشای سیتوپلاسمی و یا غشای یاخته ای نیز نامیده می شود .
🖍 گلیکوپروتئین = قند + پروتئین
📙 تفاوت گلیکو پروتئین با پپتیدوگلیکان را بنویسید.
🌲 نقش های پروتئین های سراسری غشا
۱) به عنوان کانال های نشتی یا همیشه باز
۲) به عنوان کانال های دریچه دار یا ولتاژی
۳) به عنوان پمپ ( مانند پمپ سدیم- پتاسیم)
۴)به عنوان حامل ( مانندحامل الکترون )
۵) به عنوان آنزیم ( مانند پمپ سدیم – پتاسیم و کانال آنزیمی ATPساز )
🌲 سیتوپلاسم شامل :
۱) سیتوسل ( ماده ی زمینه ای سیتوپلاسم) : از آب و پروتئین های محلول در آب تشکیل شده است.
۲) اندامک های یاخته ای
🖍 اندامک های یاخته ای :
🖌 بدون غشا :
۱) ریبوزوم (رناتن)
۲) سانتریول
۳) اسکلت یاخته ای
۴) تاژک
🖌 دارای غشا :
الف) دارای یک غشا
ب) دارای دو غشا
🖊 اندامک های دارای یک غشا :
۱) شبکه ی آندوپلاسمی صاف
۲) شبکه ی آندپلاسمی زبر
۳) دستگاه گلژی
۴) لیزوزوم ( کافنده تن)
۵) واکوئول (کریچه)
۶) پراکسی زوم
۷) وزیکول
🖊 اندامک های دارای دو غشا :
۱) میتوکندری
۲) کلروپلاست
۳) هسته
🖍 ریبوزوم (رناتن)
🖌 ریبوزوم از دو بخش کوچک و بزرگ ساخته شده است .
📕 نوع و اندازه ی پروتئین ۲ بخش کوچک و بزرگ ریبوزوم با هم متفاوت است .
📕 انزیمrRNA یک نوع آنزیم غیر پروتئینی است. وطیفه ی آن تشکیل پیوند پپتیدی بین دو امینواسید در جایگاه A ریبوزوم می باشد .
🖍 انواع ریبوزوم
الف) در پروکاریوت ها : یک نوع ریبوزوم در پروکاریوت ها ( باکتری ها) وجود داردکه انواع پروتئین مورد استفاده انها را می سازد.
ب) در یوکاریوت ها :
۱) ریبوزوم آزاد در سیتوپلاسم : این نوع ریبوزوم پروتئین های مورد استفاده در سلول ( هسته وسیتوپلاسم) و بخشی از پروتئین های مورد استفاده در دو اندامک میتوکندری و کلروپلاست را می سازند.
۲) ریبوزوم مستقر در سطح شبکه ی اندوپلاسمی زبر : پروتئین های ساخته شده توسط این نوع ریبوزوم وارد دستگاه گلژی شده ف پس از بسته بندی و نشانه گذاری به یکی از ۴ مسیر زیر ارسال می شوند :
🖊 به خارج از سلول ترشح می شود ( مانند پادتن ، هورمون و پروتئین های ترشحی)
🖊 درون غشای سلول قرار می گیرند .( مانند کانال ها ی غشا ؛ پمپ سدیم – پتاسیم ،آنزیم های غشا و …… )
🖊 وارد اندامک لیزوزوم می شوند.
🖊 وارد اندامک واکوئول مرکزی می شوند .
۳) ریبوزوم مستقر در سطح غشای خارجی هسته : شبکه ی اندوپلاسمی زبر از غشای خارجی هسته منشا می گیرد .
۴) ریبوزوم موجود در دو اندامک میتوکندری و کلروپلاست : بخشی از پروتئین های مورد نیاز این دو اندامک را می سازند
🖍 شبکه ی اندوپلاسمی زبر:
به دلیل قرار گیری دانه های ریبوزوم در سطح ان ، شبکه آندوپلاسمی زبر ، دانه دار یا خشن نامیده می شود .
📕 در سلول چانوری ، شبکه ی اندپلاسمی زبر بزرگترین اندامک می باشد .
🖌 نقش های شبکه ی آندوپلاسمی زبر :
۱) ساختن پروتئین های ترشحی
۲) غشا سازی ( ساختن پروتئین های غشا
۳) ساختن دستگاه گلژی و واکوئول با همکاری دستگاه گلژی
🖍 شبکه ی آندوپلاسمی صاف : بدون دانه های ریبوزوم و در ادامه ی شبکه ی اندوپلاسمی زبر می باشد .
🖌 نقش های شبکه ی اندوپلاسمی صاف:
۱) ساختن انواع لیپید ( اسید چرب ، فسفولیپید ، کلسترول و ……. )
۲) سم زدایی در ساوا های کبد (مانند از بین بردن اثر داروها و…… ۹
۳) ذخیره ی کلسیم در سلول های ماهیچه ای
۴) افزایش قند خون
۵) ساختن کیلومیکرون در سلول های پوششی روده
📕کیلومیکرون شامل : پروتئین + فسفولیپید + تری گلیسرید + کلسترول
