فصل ۱ زیست شناسی یازدهم

🌳 فصل ۱ زیست شناسی یازدهم (گفتار۱)
🌲بافت عصبی : شامل : ۱- یاخته ی عصبی ( نورون ) ۲- یاخته ی پشتیبان ( نوروگلیا)
🖌ویژگی های یاخته عصبی :
۱- تحریک پذیری ۲- ایجاد پیام عصبی ۳- هدایت پیام عصبی ۴- انتقال پیام عصبی
🖌ساختار نورون ( یاخته ی عصبی ) : هر نورون از ۳ بخض اصلی تشکیل شده است :
۱- آکسون ۲- دندریت ۳- جسم یاخته ای
🖊دندریت : رشته ای است که پیام را دریافت و به جسم یاخته ای وارد می کند .
🖊آکسون : رشته ای است که پیام را از جسم یاخته ای خارج می کند و آن را تا پایانه ی آکسون هدایت می کند .
🖊 جسم یاخته ای : بخش اصلی نورون می باشد. هسته و بیشتر اندامک ها درون آن قرار دارند . محل سوخت و ساز یاخته ی عصبی است و پیام را نیز دریافت می کند .
🌲 انواع یاخته ی عصبی :
۱- نورون حسی
۲- نورون حرکتی
۳- نورون رابط
🖍 نورون حسی :
نقش : پیام های حسی را از گیرنده ها و اندام های حسی به مغز و نخاع انتقال می دهد .
ویژگی های نورون حسی :
۱- معمولا تک قطبی هستند . ( یعنی آکسون و دندریت از یک نقطه ی جسم یاخته ای خارج می شوند .)
۲- معمولا دندریت بلند و آکسون کوتاه دارند . ( در اعصاب ویژه نورون حسی اکسون بلند دارند )
۳- معمولا آکسون و دندریت هر دو غلاف میلین دارند . ( ممکن است نورون حسی غلاف میلین نداشته باشد )
🖍 نورون حرکتی :
نقش : پیام های حرکتی را از مغز و نخاع به اندام ها ، ماهیچه ها و غده ها انتقال می دهد .
ویژگی های نورون حرکتی :
۱- دو یا چند قطبی هستند .( در نورون دو قطبی اکسون و دندریت از ۲ نقطه ی جسم یاخته ای و در نورون چند قطبی از چند نقطه ی جسم یاخته ای خارج می شوند )
۲- آکسون بلند ودندریت کوتاه دارند .
۳- معمولا آکسون دارای غلاف میلین می باشد . ( ممکن است نورون حرکتی میلین نداشته باشد .)
۴- دندریت نورون حرکتی میلین ندارند.
🖍 نورون رابط :
نقش : نورون حسی را به نورون حرکتی مرتبط می کنند .

• نورون رابط در بخش خاکستری مغز و نخاع قرار دارند .
  ویزگی های نورون رابط :
  ۱- اکسون بلند و دندریت های کوتاه دارند .
  ۲- چند قطبی هستند .
  ۳- معمولاً فاقد غلاف میلین هستند . ( ممکن است غلاف میلین داشته باشند .)
  🌲ساختار نورون:
  ۱) آکسون(آسه) : رشته ای سیتوپلاسمی است که پیام عصبی را از جسم یاخته ای خارج می کند .
  ۲) دندریت ( دارینه ) : رشته های سیتوپلاسمی هستند که پیام را دریافت و ان را به جسم یاخته ای انتقال می دهند .
  ۳) جسم یاخته ای : بخش اصلی نورون است . هسته و اندامک ها در این بخش قرار دارند .
  🖍 نکته : در پایانه ی اکسون ، تعدادی میتوکندری وجود دارد. بنابراین اندامک میتوکندری علاوه بر هسته در پایانه ی اکسون نیز وجود دارد ؟
  📙چرا در پایانه ی اکسون میتوکندری وجود دارد?
  

🌳 فصل ۱ زیست شناسی یازدهم (گفتار ۱)
🖍تعریف تار یا رشته ی عصبی : به آکسون یا دندریت بلند تار یا رشته ی عصبی گویند .
🖍 تعریف عصب : عصب به مجموع آکسون ها ، دندریت ها یا هر دوی انها گفته می شود .
🖌 انواع عصب : ۱) عصب حسی ۲) عصب حرکتی ۳) عصب مختلط
🖊 عصب حسی : شامل دندریت نورون های حسی می باشد.
🖊 عصب حرکتی : شامل آکسون نورون های حرکتی می باشد .
🖊 عصب مختلط : شامل آکسون نورون های حرکتی و دندریت نورون های حسی می باشد .
🌲 ویژگی های یاخته های پشتیبان ( نوروگلیا)
۱) غیر عصبی هستند ۲) هسته دار هستند. ۳) تعداد انها از نورون بیشتر است ۴) اندازه ی انها از نورون کوچکتر است .
🖍 یاخته های پشتیبان انواع مختلفی دارند و هر نوع یک وظیفه ی مشخصی را بر عهده دارد.
🌲 نقش های یاخته های پشتیبان :
۱) تغذیه نورون ۲) محافظت و پشتیبانی از نورون ۳) ایجاد داربست هایی برای قرار گیری یاخته های عصبی روی ان
۴) ساختن غلاف میلین ۵) هومئوستازی مایع اطراف آن ( هم ایستایی ) مانند حفظ مقدار طبیعی یون ها
🌲غلاف میلین : هر غلاف میلین یک نوع یاخته ی پشتیبان است که اکسون و دندریت یاخته های عصبی ( نورون) را می پوشاند.
🌴 نکته : جسم یاخته ای نورون ها ، پایانه ی آکسون نورون ها و دندریت نورون های رابط و حرکتی هرگز غلاف میلین ندارند .
🌴غلاف میلین در سطح خارجی خود دارای هسته می باشد .
🖍 گره رانویه : غلاف میلین اطراف رشته های عصبی در بعضی نقاط قطع می شود. در این نقاط رشته ی عصبی در تماس مستقیم با مایع اطراف خود قرار می گیرد . به این نقاط گره رانویه گویند .
🖍 نکته : در زیر غلاف میلین کانال های نشتی ؛ دریچه دار و پمپ سدیم – پتاسیم وجود ندارد.
🖍 در محل گره های رانویه کانال های دریچه دار ، نشتی و پمپ سدیم – پتاسیم وجود دارد.
🖍 برخورد رشته ی عصبی با مایع اطراف خود در محل گره رانویه موجب ایجاد پتانسیل عمل می شود .

🌲پتانسیل آرامش یا استراحت
🖍به اختلاف پتانسیل دو سمت غشا در حالت استراحت پتانسیل آرامش گویند. که مقدار آن حدود ۷۰- میلی ولت می باشد .
🌴نکته : در هنگام پتانسیل آرامش مقدار یون سدیم در خارج غشا یاخته های عصبی بیشتر از داخل ان است . و مقدار یون پتاسیم در داخل یاخته ی عصبی بیشتر از خارج ان است .
🖍 پروتئین هایی به نام کانال های نشتی یا همیشه باز در غشای یاخته های عصبی وجود دارند که یون ها ی سدیم و پتاسیم به صورت انتشار تسهیل شده از طریق آن از غشا عبور می کنند.
🖍 به دلیل بیشتر بودن یون سدیم در خارج غشا ، یون سدیم در جهت شیب غلظت و بدون صرف انرژی وارد یاخته می شود .
🌴 نکته : مقدار یون پتاسیم همیشه در داخل سلول بیشتر از خارج ان است بنابراین یون پتاسیم در جهت شیب غلظت و بدون صرف انرژی از یاخته خارج می شود .
📙 انتشار ساده چه تفاوتی با انتشار تسهیل شده دارد؟
🖍در حالت پتانسیل آرامش با داخل غشا به حاطر یون پتاسیم و بار خارج غشا به خاطر یون سدیم مثبت است .
نکته : در هنگام پتانسل آرامش با الکتریکی داخل غشا نسبت به خارج غشا منفی می باشد .
🌲 دلایل منفی بودن بار داخل غشا نسبت به خارج غشت در حالت پتانسیل آرامش :
۱) نفوذپذیری غشا نسبت به یون پتاسیم بیشتر است.
۲) عملکرد پمپ سدیم – پتاسیم
🖌 در حالت پتانسی ارامش پمپ سدیم – پتاسیم ، به ازای هر ۳ یون سدیمی که از یاخته خارج می شود ، ۲ یون پتاسیم را وارد یاخته می کند .
🖊 پمپ سدیم – پتاسیم برای فعالیت نیاز به انرژی دارد به طور معمول از انرژی مولکول ATP استفاده می کند.

🖍 پتانسیل عمل : به تغییر ناگهانی و شدید اختلاف پتانسیل دو سمت غشا پتانسیل عمل گویند .
🖌 زمانی که محرکی روی بخشی از غشا اثر گذارد ، غشا در ان نقطه تغییر بار می دهد یعنی بار داخل غشا در ان نقطه مثبت و بار خارج غشا در ان نقطه منفی می شود .
🖌پروتئین هایی به نام کانال های دریچه دار یا ولتاژی در غشا وجود دارند که با تحریک یاخته توسط محرک باز می شوند .
🖌 یون های سدیم و پتاسیم از کانال های دریچه دار به صورت انتشار تسهیل شده و در جهت شیب غلظت و بدون مصرف انرژی انجام می گیرد .
🖊 زمانی که محرکی بر نقطه ای از غشا اثر گذارد ، در ان نقطه ابتدا کانال های دریچه دار سدیمی باز و با هجوم سدیم به داخل ، بار داخل غشا در آن نقطه مثبت می شود .
🖊 بلافاصله با باز شدن کانال های دریچه دار پتاسیمی و خروج پتاسیم به بیرون ، بار داخل غشا به حالت آرامش برمی گردد.

🖍 در محل گره های رانویه ، رشته عصبی با مایع اطراف رشته در تماس مستقیم قرار می گیرد . این برخورد موجب ایجاد پتانسیل عمل بیشتر شده در نتیجه پیام های عصبی
از یک گره به گره دیگر به صورت جهشی حرکت می کند .
🖍غلاف میلین عایق است و از عبور یون ها از غشا جلوگیری می کند .
🖍 در زیر غلاف میلین کانال های نشتی ف دریچه دار و پمپ سدیم – پتاسیم وجود ندارند.
🖍 در بیماری MS ( مالتیپل اسکلروزیس ) غلاف میلین اطراف رشته های عصبی مغز و نخاع تخریب و از بین می رود .
🖌 در بیماری MS ( ام اس ) در واقع یاخته های پشتیبان سازنده غلاف میلین اطراف رشته های عصبی مغز و نخاع از بین می روند.
🖍 بیماری MS یک نوع بیماری خود ایمنی است . که در آن سیستم ایمنی بدن یاخته های خودی را مورد حمله قرار می دهد .
🖍 با توجه به محل حمله و شدت حمله تخریب علائم مختلفی مانند اختلال در بینایی ، اختلال در تکلم ، حرکت ، بی حسی ، خستگی و لرزش مشاهده می شود .